در این روزهای کرونایی و ازدحام در استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، استفاده از دوچرخه یکی از راه‌های جایگزین مناسب محسوب می‌شود. حتی آمارها هم نشان می‌دهد که استفاده از دوچرخه در ۶ ماه اول سال ۱۳۹۹ افزایش چشم‌گیری داشته و از اواخر فروردین ماه به بعد که مردم به زندگی روزمره خود برگشتند و زندگی کردن با کرونا را یاد گرفتند، استفاده از دوچرخه برای جا به جایی در حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد رشد داشته است.
همین آمار دقیقا درباره خرید و فروش دوچرخه هم صدق می‌کند اما با یک تفاوت. به دلیل افزایش نرخ دلار و تورم، قیمت دوچرخه‌های نو به یک بار با افزایش چشم‌گیری رو به رو شد و قدرت خرید بسیاری از افراد برای خرید آن کاهش پیدا کرد. همین موضوع سبب شد تا مردم به سمت خرید دوچرخه‌های دست دوم روی بیاورند که با ابتکارات مخصوص به خودشان آن‌ها را تر و تمیز کرده و استفاده می‌کنند. اتفاقی جالب که در نهایت هم به سود محیط زیست و رعایت بیشتر پروتکل‌های بهداشتی است و هم باعث می‌شود تا از نظر اقتصادی فشار چندانی بر خانواده‌ها وارد نشود. در این میان نکته‌ای که از همه بیشتر به چشم می‌خورد، این است که آمار خرید و فروش دوچرخه دست دوم در شهرهایی مانند مشهد، جوانرود، بندانزلی، بناب و قروه (استان کردستان) از سایر شهرها بیشتر است و مردم آن‌ها به وضوح دوچرخه سواران حرفه‌ای‌تری هستند! در ادامه نگاهی می‌اندازیم به آماری که سایت «دیوار» از میزان آگهی‌های خرید و فروش دوچرخه منتشر کرده و بررسی می‌کنیم که چرا این شهرها دارای بیشترین آمار دوچرخه سوار است.
این ۵ شهر حرفه‌ای
* طبق آمار سایت دیوار که مربوط به ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۹ است، از تاریخ اول فروردین تا اول مهرماه که ویروس کرونا در کشور فراگیر شده بود، «مشهدی‌ها» در حدود ۳۹۵هزار آگهی دوچرخه به ثبت رسانده‌اند که رقم قابل توجهی است. این رقم در حدود ۶.۶% کل آگهی‌های ثبت شده در همین بازه زمانی در شهر مشهد است. اگر نگاهی به خبرها بیاندازیم، متوجه می‌شویم که مشهدی‌ها از گذشته علاقه زیادی به دوچرخه‌سواری داشته‌اند و هیات دوچرخه‌سواری این شهر و چندین سازمان مردم نهاد خصوصی نیز فعالیت‌های گسترده‌ای دارند. همین چند ماه پیش بود که شایعه ممنوعیت دوچرخه سواری زنان در مشهد سر و صدای زیادی ایجاد کرد اما در نهایت همه چیز تکذیب شد و تصاویر و گزارش‌های منتشر شده از مشهد نیز نشان می‌دهد که ممنوعیتی در این زمینه وجود ندارد. مشهدی‌های می‌گویند یکی از دلایل علاقه آن‌ها به دوچرخه سواری این است که این شهر دوران گذار از تبدیل یک شهر سنتی به یک شهر مدرن را خیلی زود سپری کرد که چند نکته منفی برای آن‌ها به همراه داشت. مسافران فراوانی که با خودرو شخصی به این شهر سفر کرده و ترافیک‌های نفسگیری که آن‌ها ایحاد می‌کنند، یکی از این نکات منفی بود که در نهایت شهروندان مشهد را به این فکر انداخت تا با دوچرخه به عبور و مرور بپردازند. کرونا و رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیز سبب شد تا بیشتر از گذشته به دوچرخه‌سواری روی بیاروند.
* در کمال شگفتی، شهر «جوانرود» در استان کرمانشاه رتبه دوم در آمارهای سایت دیوار را دارد. از بیش از ۲۱هزار آگهی ثبت شده این شهر در ۶ ماهه اول امسال در حدود ۱۴۰۰ آگهی برای دوچرخه است. در واقع ۶.۴% آگهی ثبت شده در سایت دیوار این شهر ا مربوط به دوچرخه است که آمار بالایی محسوب می‌شود. جوانرود که سومین شهر پر جمعیت استان کرمانشاه پس از شهرهای کرمانشاه و اسلام آباد غرب است، در موقعیت مکانی قرار گرفته که هم خوش آب و هوا است و هم تقریبا مسطح است. بنابراین برای دوچرخه سواری یکی از شهرهای مناسب به شمار می‌رود که مردم آن نیز به خوبی از این موقعیت استفاده می‌کنند. این شهر از شمال به اورامان لهون و پل دو آب، از جنوب به شهرستان سرپل ذهاب و از شرق به کرمانشاه و از غرب به خاک عراق متصل است و هیات‌های دوچرخه‌سواری و انجمن‌های مردم نهاد این شهر نیز بسیار فعال هستند.
* اهالی «بندر انزلی» با ثبت ۹۸۵۲ آگهی دوچرخه از میان حدود ۱۶۰۰ آگهی ثبت شده در شش ماهه اول امسال رتبه سوم را به خود اختصاص داده‌اند و ۵.۹% آگهی‌های ثبت شده در دیوار این شهر مربوط به بندر انزلی است.
* مردم شهر «بناب» با حدود ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در رتبه چهارم ثبت آگهی‌های دوچرخه قرار گرفته‌اند و حدود ۵.۴% آگهی‌های منتشر شده در دیوار مردم این شهر برای خرید و فروش دوچرخه دسته دوم است. در شش ماه اول امسال بیش از ۱۱هزار آگهی توسط مردم این شهر ثبت شده که ۶۱۹ عدد آن مربوط به دوچرخه بوده است. اهالی بناب از نظر ورزش و به خصوص دوچرخه سواری بسیار مشهور است و تا به حال چندین همایش دوچرخه سواری داشته‌اند که به عنوان بزرگ‌ترین همایش دوچرخه سواری در ایران ثبت شده است.
* یکی از نکات جالب آمار آگهی‌های فروش دوچرخه دست دوم در ۶ ماهه اول امسال این است که ۵ شهر به طور مشترک در رتبه پنجم قرار گرفته‌اند. شهرهای قروه (استان کردستان) بیش از ۱۶۰۰ آگهی، نورآباد (استان لرستان) بیش از ۱۱۰۰ آگهی، سر پل ذهاب (کرمانشاه) بیش از ۱۳۰۰ آگهی، خلخال (اردبیل) بیش از ۳۹۲ آگهی و شاهین‌دژ (آذربایجان غربی) بیش از ۳۲۰ آگهی خرید و فروش دوچرخه به ثبت رسانده‌اند. در نتیجه ۴.۸% آگهی‌ها برای شهرها فوق مربوط به خرید و فروش دوچرخه است و این شهرها جزو شهرهای دوستدار دوچرخه شناخته می‌شوند.
این شهرهای بزرگ
یکی دیگر از نکات مورد بررسی ما این است که ببینیم شهرهای بزرگ چه وضعیتی در استفاده از دوچرخه در ۶ ماهه اول امسال دارند. تهرانی‌ها از میان ۱۸۴ شهر در رتبه ۱۴۹ آگهی‌های دوچرخه در سایت دیوار قرار گرفته‌اند و در ۶ ماهه اول امسال بیش از ۲۵۰هزار آگهی خرید و فروش دوچرخه در سایت دیوار به ثبت رسانده‌اند. شیرازی‌ها با ثبت بیش از ۵۴هزار آگهی دوچرخه در رتبه ۱۴۶ قرار دارند، مردم اردیبل با بیش از ۱۵هزار آگهی دوچرخه در رتبه ۹۵ و اصفهانی با بیش از ۶۴ هزار آگهی دوچرخه در رتبه ۱۲۰ جای گرفته‌اند. تبریزی‌ها اما اوضاع بهتری دارند و رتبه آن‌ها ۷۵ است و حدود ۵۶هزار آگهی دوچرخه به ثبت رسانده‌اند.
این شهرهای بدون دوچرخه
آمارها در قسمت انتهای لیست نیز قابل توجه است. حدود ۱۶ شهر در ۶ ماهه اول امسال هر کدام زیر ۱% آگهی خرید و فروش دوچرخه داشته‌اند که به جز کیش، قشم، چهابهار و بندرعباس، اکثرا شامل شهرهای شمالی هستند. به جز چهارشهر فوق؛ شهرهای سیاهکل، چابکسر، فریدون‌کنار، تنکابن، بابلسر، چالوس، آمل، رامسر، نوشهر، محمودآباد، نور و دماوند در این فهرست قرار دارند.
چند پارامتر مهم در این رتبه‌بندی
با مرور اجمالی رتبه‌بندی فوق به این نتیجه می‌رسیم که احتمالا چند پارامتر در این رتبه‌بندی نقش داشته‌اند. به نظر می‌رسد آب و هوای شهرها تاثیر بسیار زیادی در انتخاب مردم به دوچرخه‌سواری دارد و شهرهای خیلی گرم و خیلی سرد در جایگاه پایین این فهرست قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر میزان مسطح بودن و هموار بودن شهرها از دیگر نکات قابل توجه در این رتبه‌بندی است و احتمالا به همین دلیل است که شهرهای بزرگ جایگاه خوبی در این فهرست ندارند. البته نباید از مسائل فرهنگی نیز غافل شد که قطعا تاثیر مهمی در انتخاب مردم برای جا به جایی درون شهری دارد. شاید به همین دلیل است که در ماه‌های اخیر کمپین‌های مختلفی در زمینه ترویج دوچرخه‌سواری ایجاد شده که یکی آن‌ها کمپین «رکاب سفید» است. این کمپین به منظور به حداقل رساندن مخاطرات برای دوچرخه سواران و سوانح رانندگی، در قالب تولید محتوای کاربر محور با نام پویش رکاب سفید با تمرکز بر تجارب واقعی کاربران، به آموزش شهروندی چه در قالب دوچرخه سوار، عابر پیاده، راننده خودرو و موتور سیکلت ایجاد شده است. همچنین در این کمپین قرار است حدود ۱۵ دوچرخه به «خانه امید» که خانه‌ای برای بیش از ۱۱۰ کودک بی‌سرپرست است، هدیه داده شود.